Η πανδημία που προκλήθηκε από τη νόσο Covid-19 έχει επηρεάσει τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων σε ολόκληρο τον κόσμο και έχει διευρύνει το φάσμα και την ένταση των οικονομικών προβλημάτων και των προβλημάτων κοινωνικής ανασφάλειας που αντιμετωπίζουν τα πιο ευάλωτα μέλη της κοινωνίας, όπως οι πρόσφυγες. Σε χώρες όπως η Ελλάδα, όπου υπήρχε μια ιστορία μακροχρόνιας οικονομικής κρίσης, η πανδημία έπαιξε μεγάλο ρόλο στην αύξηση της ανεργίας και της φτώχειας, όταν η κοινωνία μόλις είχε αρχίσει να επανακάμπτει.
Μετά το ξέσπασμα της πανδημίας, τα επακόλουθα μέτρα για την υγεία και την ασφάλεια που εισηγήθηκαν από το ελληνικό κράτος, τα οποία έδιναν έμφαση σε πολιτικές αυστηρού περιορισμού της μετακίνησης και πρακτικές κοινωνικής και σωματικής αποστασιοποίησης, είχαν σημαντικό αρνητικό αντίκτυπο στις συνθήκες υγείας, στέγασης και διαβίωσης των προσφύγων, ιδιαίτερα εκείνων που ζούσαν σε ήδη υπερπλήρεις κρατικούς προσφυγικούς καταυλισμούς και κέντρα στέγασης προσφύγων στις πόλεις. Αυτό επιδεινώθηκε με περιορισμένα αποθέματα σε τεστ για ιούς, και περιορισμούς στην επιτήρηση και την πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη. Αυτές οι υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης της κακής υγιεινής και η έλλειψη πρόσβασης σε επαρκή - ή μερικές φορές σε οποιαδήποτε - υγειονομική περίθαλψη, κατέστησαν τα κρατικά μέτρα υγείας και ασφάλειας, όπως η συχνή πλύση των χεριών και η κοινωνική αποστασιοποίηση, σχεδόν αδύνατο να εφαρμοστούν: Οι κάτοικοι του προσφυγικού καταυλισμού πρέπει να βρίσκονται σε στενή εγγύτητα, προκειμένου να λάβουν τροφή και άλλες απαραίτητες προμήθειες, και η απομόνωση μακριά από άλλα άτομα ήταν αδύνατη λόγω των περιορισμένων συνθηκών.
Η πανδημία είχε επίσης σημαντικό αντίκτυπο στην εκπαίδευση των προσφύγων. Ως απάντηση στην έξαρση της νόσου, το ελληνικό κράτος ξεκίνησε μια μαζική ψηφιοποίηση των κοινωνικών υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένης της εκπαίδευσης. Αν και καλοδεχούμενα , για να μην πούμε απαραίτητα, τα μέτρα αυτά παρουσίασαν μια νέα σειρά προκλήσεων , και πιο συγκεκριμένα, σημαντικά μειονεκτήματα για τα παιδιά που βρίσκονται σε καταυλισμούς προσφύγων στα νησιά, όπου συνήθως οι κρατικές πρωτοβουλίες είναι σε μεγάλο βαθμό απρόσιτες και η έλλειψη κατάλληλου τεχνικού εξοπλισμού για την εκπαίδευση κάνει τα παιδιά που βρίσκονται σε καταυλισμούς ανίκανα να παρακολουθήσουν το σχολείο. Και ακόμα και όταν τα μέτρα ασφαλείας από την κυβέρνηση άρθηκαν μερικώς όταν η διασπορά του ιού μειώθηκε προσωρινά, π.χ. τον Ιανουάριο του 2021, προκειμένου να επανέλθει η διαδικασία της εκπαίδευσης, αυτό δεν σήμαινε απαραίτητα ότι και για τα παιδιά σε προσφυγικούς καταυλισμούς , η εκπαίδευσή τους θα ξανάρχιζε . Για τα παιδιά που δεν είχαν εγγραφεί ή παρακολουθήσει την τηλεκπαίδευση , η είσοδος στο σχολείο στα μέσα του έτους ήταν μια πρόκληση.
Τα μέτρα ασφαλείας και οι αποκλεισμοί προκάλεσαν επίσης πολλές αλλαγές και ανέδειξαν νέες προκλήσεις στην αγορά εργασίας. Η πανδημία και οι σχετικοί με αυτήν περιορισμοί άλλαξαν τη ζήτηση εργασίας σε παγκόσμιο επίπεδο. Πολλοί μετανάστες και πρόσφυγες στην Ελλάδα εργάζονταν στον τομέα του τουρισμού και της φιλοξενίας, καθώς και ως οικιακοί βοηθοί - όλοι ήταν τομείς που επηρεάστηκαν έντονα από την πανδημία. Η εργασία πολλών ανθρώπων εξαρτιόταν από την εποχιακή εργασία στον τουριστικό τομέα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες και καθώς οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί μειώνονταν και επιβραδύνονταν τα διεθνή ταξίδια, ο αντίκτυπος στον τουριστικό τομέα είχε σημαντικό αντίκτυπο στις ζωές πολλών μεταναστών και προσφύγων, αφήνοντάς τους ανίκανους να πληρώσουν για τις στοιχειώδεις ανάγκες των νοικοκυριών τους και αυξάνοντας την εξάρτησή τους από την υποστήριξη της κοινωνικής πρόνοιας.
Ο γεωργικός τομέας, ο οποίος απασχολεί σημαντικό αριθμό μεταναστών ως εποχιακούς εργαζόμενους που έρχονται στην Ελλάδα από γειτονικές χώρες κατά τη διάρκεια της περιόδου συγκομιδής, επηρεάστηκε εξίσου επειδή δεν μπόρεσαν να διασχίσουν τα σύνορα λόγω των διάφορων μέτρων ασφαλείας που εφαρμόστηκαν.
Αυτά ήταν μόνο μερικά από τα παραδείγματα που αναφέρονται στις νέες προκλήσεις στη ζωή των προσφύγων και των μεταναστών που προέκυψαν λόγω της πανδημίας και τα επακόλουθα μέτρα πρόληψης του ιού που δυστυχώς ενέτειναν την περιθωριοποίηση, τον στιγματισμό και την απομόνωση που η κοινότητα των προσφύγων και των μεταναστών ήδη βίωνε σε μια προ-κοβιντ εποχή, όταν προσπαθούσε να ξεκινήσει μια νέα ζωή σε μια ξένη χώρα.
Μέλη της επιστημονικής κοινότητας υποστηρίζουν ότι η πανδημία ενδέχεται να λήξει κάποια στιγμή στο μέλλον, ίσως και νωρίτερα απ’ ότι νομίζουμε , και ότι πιθανόν θα ενσωματωθεί σε υφιστάμενους ή θα μετατραπεί σε νέους εποχικούς ιούς. Τη δεδομένη χρονική στιγμή, τίποτα δεν είναι βέβαιο. Έτσι, το να περιμένουμε να τερματιστεί η πανδημία για να λάβουμε δράση, δεν αποτελεί βιώσιμη λύση , δεδομένου ότι το μόνο που γνωρίζουμε προς το παρόν είναι ότι εξακολουθεί να εξαπλώνεται. Πρέπει να μάθουμε να ζούμε με την πραγματικότητα αυτή. Οι κυβερνήσεις σε ολόκληρο τον κόσμο πρέπει να δουν την πανδημία ως ευκαιρία για τη βελτίωση των υπηρεσιών προς τους πολίτες και να τις καταστήσουν πιο προσβάσιμες και αποτελεσματικές , η ψηφιοποίηση υπηρεσιών όπως η εκπαίδευση και η υγεία πρέπει να επεκταθεί ώστε να είναι πιο κατανοητή και ευκολότερη στην πρόσβαση για τις κοινότητες μεταναστών και προσφύγων, πρέπει να βρεθούν τρόποι για τη βελτίωση της ευελιξίας στην αγορά εργασίας , έτσι ώστε ο ιός covid-19 να μην χρησιμοποιείται ως δικαιολογία για να αποκλειστούν οι κοινότητες προσφύγων και μεταναστών , αλλά αντίθετα ως κίνητρο για την ταχύτερη και αποτελεσματικότερη κοινωνική ενσωμάτωσή τους στις ευρωπαϊκές κοινότητες , κάτι το οποίο θα ωφελήσει όλους μακροπρόθεσμα.
Το άρθρο αυτό γράφτηκε από τον Γιώργο Μαρανδιανό του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου.
Picture - Julie Ricard on Unsplash