Αξιοποιώντας την εκτεταμένη τεχνογνωσία της κοινοπραξίας Culture Labs σε συμμετοχικές προσεγγίσεις και καλύπτοντας τις ανάγκες των διαφόρων ομάδων στόχων, η πλατφόρμα του Culture Labs επανεξετάζει και συγκρίνει συμμετοχικές προσεγγίσεις και πρακτικές για την ένταξη στον πολιτιστικό τομέα και πέραν αυτού. Οι συμμετοχικές προσεγγίσεις της πλατφόρμας εστιάζονται σε τρεις βασικούς τομείς: Ο πρώτος εστιάζεται στις ανάγκες και τις πρακτικές των οργανισμών , κυρίως αυτών της πολιτισμικής κληρονομιάς, αλλά και των κρατικών αρχών, των πολιτικών οργανισμών όπως τις μη κερδοσκοπικές οργανώσεις και τις κοινωνικές επιχειρήσεις, συλλέγοντας δεδομένα μέσω συνεντεύξεων και ερωτηματολογίων από ένα ευρύ δίκτυο ενδιαφερομένων. Ο δεύτερος τομέας αφορά τις ανάγκες κοινωνικής ένταξης-καινοτομίας και την ζωντανή λαϊκή κληρονομιά της κοινότητας, και ιδίως των κοινοτικών ομάδων που είναι περιθωριοποιημένες και αποσυνδεδεμένες από την επικρατούσα πολιτισμική κληρονομιά. Στο πλαίσιο αυτό, εστιάζεται σε μεταναστευτικές κοινότητες και διερευνά μία σειρά απο μελέτες για περιπτώσεις που αφορούν διάφορες μικρο-κοινότητες που εμπίπτουν σε αυτή την ευρύτερη και ετερογενή ομάδα-στόχο. Παράλληλα με τα ανωτέρω, ένας τρίτος τομέας ενδιαφέροντος διερευνά τον ρόλο της τεχνολογίας ώς καταληκτικής δύναμης και ως μεσολαβητή των συμμετοχικών προσεγγίσεων στους τομείς της πολιτισμικής κληρονομιάς και της κοινωνικής καινοτομίας.
Μία καινοτομία στην τεχνολογική υπεροχή αφορά τον ρόλο των ΤΠΕ στην συμμετοχή. Οι ψηφιακές τεχνολογίες ενισχύουν τον τρόπο με τον οποίο λαμβάνουν χώρα ορισμένες μορφές συμμετοχής σχετικές με την πολιτισμική κληρονομιά ( για παράδειγμα, μέσω διαδραστικών εκθέσεων , αλλά και μέσω διαδικτυακών συζητήσεων και διαδικασίας ανταλλαγής περιεχομένου/χαρακτηρισμού) και παρέχουν τον τρόπο για την προσέγγιση, την επικοινωνία και τη συνεργασία με τους ενδιαφερομένους.
Ταυτόχρονα , ο ψηφιακός χώρος αντικατοπτρίζει πολλές πτυχές του κοινωνικού αποκλεισμού και θέτει ορισμένες προκλήσεις όσον αφορά την σχέση του με την υλική κουλτούρα και τον φυσικό χώρο (δηλ. Όταν το ψηφιακό περιεχόμενο και τα εργαλεία αποσπούν την προσοχή ή επισκιάζουν τους πόρους της πολιτισμικής κληρονομιάς που οι άνθρωποι μπορούν να έχουν στην διάθεσή τους άμεσα,) καθώς επίσης και προσκλήσεις με ζητήματα πρόσβασης σε ψηφιακά εργαλεία , σε πόρους και ψηφιακό γραμματισμό (δηλαδή όταν η πρόσβαση απαιτεί ορισμένα εργαλεία ή ψηφιακές δεξιότητες που ορισμένες ομάδες μπορεί να μην έχουν.)
Η πλατφόρμα CultureLabs χρησιμοποιεί εργαλεία ΤΠΕ για την αλληλεπίδραση και τη δημιουργική επαναχρησιμοποίηση της πολιτισμικής κληρονομιάς, εργαλεία που διευκολύνουν τον συνσχεδιασμό και τις αμφίδρομες αλληλεπιδράσεις, καθώς και εργαλεία για την προσέγγιση του στοχευμένου κοινού και την συμμετοχή του σε διάλογο. Εξετάζει επίσης τις κοινωνικοεπιστημονικές ευαισθησίες και αξιολογεί την αποτελεσματικότητα-καταλληλότητα των εργαλείων ΤΠΕ υπό διαφορετικές συνθήκες.
Οι πλατφόρμες ΤΠΕ για την πολιτισμική κληρονομιά αποτελούν ένα ζωντανό πεδίο διερεύνησης για κλάδους όπως η αλληλεπίδραση ανθρώπου-μηχανής, τα συστήματα πληροφοριών, τις ψηφιακές ανθρωπιστικές επιστήμες και την ψηφιακή κληρονομιά. Έχουν επίσης υιοθετηθεί συμμετοχικές προσεγγίσεις στο σχεδιασμό ψηφιακών τεχνολογιών για την πολιτισμική κληρονομιά, ωστόσο τείνουν να είναι αρκετά περιορισμένα παραδείγματα “μελέτης κατα περίπτωση”, λόγω της δυσκολίας διατήρησης της κληρονομιάς αυτών των έργων μακροπρόθεσμα. Οι προκλήσεις συχνά προκύπτουν και από την απαιτητική φύση της βοήθειας που πρέπει να δωθεί σε ομάδες συνσχεδιασμού και συμμετοχικού σχεδιασμού σε μακροχρόνιο πλαίσιο όταν αυτές συγκεντρώνουν μία μεγάλη ποικιλία τεχνογνωσίας, ενδιαφερόντων και δεξιοτήτων.
Το έργο meSch μελέτησε λεπτομερώς τον τρόπο με τον οποίο συμβαδίζει ο σχεδιασμός και η συν-δημιουργία στα ψηφιακά εργαλεία που σχετίζονται με τις εμφανείς στην αλληλεπίδραση εκθέσεις που αναπτύχθηκαν από το έργο. Ωστόσο, τα εργαλεία meSch δεν εστιάζονται ξεκάθαρα σε συμμετοχικά έργα ή εκθέσεις, ούτε στο κοινωνικό αντίκτυπο που έχει η πολιτισμική κληρονομιά .
Στο Pluggy Project, ένα σύνολο από εφαρμογές προσθέτων είχε ως στόχο την προώθηση της συμμετοχής των πολιτών σε δραστηριότητες πολιτισμικής κληρονομιάς , όπως η κοινωνική δικύωση και o πληθοπορισμός. Αυτό το πρότζεκτ έχει κάνει δουλειά με σαφή έμφαση στην κοινωνική ανάμειξη με την πολιτισμική κληρονομιά μέσω των ΤΠΕ. Ωστόσο , δεν διαθέτει συμμετοχικό πλαίσιο λειτουργίας, και ως εκ τούτου, δεν έχει εστιάζει αναλυτικά σε θέματα αποκλεισμού και κοινωνικής ένταξης.
Άλλα εργαλεία ΤΠΕ για την πολιτισμική κληρονομιά στοχεύουν στην εισαγωγή συγκεκριμένων τύπων ψηφιακών εμπειριών και αλληλεπιδράσεων, όπως το OpenExhibits για εγκαταστάσεις με υποδομή πολλαπλής αφής, και το CHESS , που στόχο έχει την δημιουργία ψηφιακών εμπειριών από αφηγήσεις ιστοριών πολιτισμικής κληρονομιάς μέσω της εικονικής και μικτής πραγματικότητας.
Αυτό που διαχωρίζει την πλατφόρμα CultureLabs από τις ανωτέρω είναι η ολιστική της προσέγγιση : παρέχει με καινοτόμο ολοκληρωμένο τρόπο ψηφιακά εργαλεία και υπηρεσίες που υποστηρίζουν ολόκληρη την διαδικασία σχεδιασμού και υλοποίησης συμμετοχικών έργων για την κοινωνική καινοτομία στον πολιτισμό, από την αναζήτηση και την ανακάλυψη πόρων έως την διευκόλυνση στην συνεργασία διαφορετικών ενδιαφερόμενων μερών, καθώς και την συμμετοχή χρηστών μέσω καινοτόμων τρόπων αλληλεπίδρασης με την πολιτισμική κληρονομιά. Αν και υπάρχουν τα προαναφερθέντα εργαλεία ΤΠΕ για , τουλάχιστον εν μέρει, την υποστήριξη αυτών των διαφορετικών αναγκών μεμονωμένα, η πλατφόρμα CultureLabs είναι μοναδική, καθώς τα ενσωματώνει με έναν συστηματικό , ολιστικό και φιλικό προς τον χρήστη τρόπο.
Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο που διακρίνει το πλαίσιο λειτουργίας του Culture Labs και τα εργαλεία του , απο άλλες ψηφιακές-διαδικτυακές πλατφόρμες, είναι ότι απευθύνεται τόσο στα θεσμικά ενδιαφερόμενα μέλη όσο και στα μέλη της κοινότητας, βλέποντας και τους δύο ως φορείς πολιτισμού και παραγωγούς που εμπλέκονται σε διάλογο και αμοιβαία ανταλλαγή. Ταυτόχρονα, διατηρεί μία σαφή διάκριση στους ρόλους και στον διαχωρισμό μεταξύ των διαφορετικών επιπέδων υπηρεσιών, των επιπέδων πρόσβασης και των διαύλων επικοινωνίας. Επιπλέον, χωρίς να αποκλείονται οι ιδιόκτητοι πόροι, η συντριπτική πλειοψηφία των συστατικών του CultureLabs και οι παροχές προστιθέμενης αξίας που συνοδεύουν τα συστατικά αυτά, θα είναι ανοικτές, κοινές και διαθέσιμες και άλλους προς χρήση αλλά και βελτίωση. Η πλατφόρμα δεν απευθύνεται μόνο σε ιδρύματα και φορείς της πολιτισμικής κληρονομιάς, αλλά είναι είνας κοινός χώροςπου έχει επίσης απήχηση σε διάφορες ομάδες ενδιαφερομένων, από δημιουργούς και προγραμματιστές λογισμικού , έως κοινοτικούς συλλόγους, που μπορούν να επαναχρησιμοποιήσουν τους πόρους και τις υπηρεσίες της αλλά επίσης και να συνεισφέρουν με το δικό τους υλικό. Συνολικά, όσον αφορά την καινοτομία στον τομέα των υπηρεσιών, απ' όσο γνωρίζουμε, δεν υπάρχει καμμία πλατφόρμα που να παρέχει ψηφιακές υπηρεσίες βασισμένες σε πρότυπα, που να βοηθούν οργανισμούς πολιτισμικής κληρονομιάς και άλλους ενδιαφερόμενους στο να σχεδιάσουν τα δικά τους έργα-συνταγές για το κοινωνικό αντίκτυπο, και να δημιουργήσουν προσαρμοσμένους διαδικτυακούς χώρους όπου μπορούν να δημοσιεύσουν και να οργανώσουν πληροφορίες σχετικές με την υλοιποίησή τους . Καλλιεργώντας και επεκτείνοντας την συμμετοχική ανάμειξη πολιτισμικών οργανισμών για την επίτευξη ποικίλλων κοινωνικών στόχων, το CultureLabs ανοίγει τον δρόμο για την συμμετοχική διεύθυνση στην πολιτισμική κληρονομιά.
Στο πλαίσιο αυτό, το CultureLabs διατηρεί διπλό ρόλο για τις ΤΠΕ : αφενός, επικεντρώνεται σε πτυχές που σχετίζονται με την αποτελεσματική και χωρίς αποκλεισμούς διακυβέρνηση, υπο την έννοια των εργαλείων που διευκολύνουν τον συλλογικό σχεδιασμό και την λειτουργία των συμμετοχικών έργων, την ανταλλαγή πληροφοριών ,την κατασκευή υποδομών και την συλλογική λήψη αποφάσεων, αφετέρου επιδιώκει να διερευνήσει την χρήση ψηφιακών υπηρεσιών και εργαλείων που μπορούν να προσφέρουν στα μέλη της κοινότητας νέες εμπειρίες για την αλληλεπίδραση με την πολιτισμική κληρονομιά, την δημιουργική επαναχρησιμοποίηση , τον εμπλουτισμό και την συνδημιουργία.
Το άρθρο αυτό γράφτηκε από : Γιώργο Μαρανδιανό, Βασίλη Τζουβάρα, Ειρήνη Καλδέλη, Ε.Μ.Π.
Photo by Alan Levine - PxHere.